W społeczeństwie, które starzeje się szybciej niż się tego wszyscy spodziewali, zdrowy, młody wygląd ma dla nas coraz większe znaczenie. Stan i jakość skóry są pierwszymi elementami, które służą nam ocenie naszego wyglądu. Nie dziwi więc fakt, iż naukowcy i firmy kosmetyczne szukają coraz nowszych rozwiązań i składników aktywnych zapewniających zdrowie i młody, piękny wygląd naszej skórze. Szczególnie, jeśli weźmiemy pod uwagę, że w walce z procesem starzenia skóry nasze ciało nam nie pomoże: nasz mózg bowiem, z niewiadomych przyczyn, nie uważa starzenia się skóry za proces wymagający naprawy i takie mechanizmy w naszej skórze nie zachodzą.
Niezależnie jednak od najnowocześniejszych rozwiązań kosmetycznych, witamina C jest najczęściej wymienianym składnikiem aktywnym, dzięki któremu możemy zachować zdrowie i piękno naszej skóry.
Witamina C witaminą młodej skóry
Już w 1747 r. brytyjski fizyk zidentyfikował witaminę C jako tajemniczy składnik zapobiegający szkorbutowi. W 1931 r. węgierski naukowiec nadał jej nazwę „hexuronic acid”, a nazwa kwas askorbinowy została przyjęta później i oznacza, że składnik ten ma antyszkorbutowe właściwości (anti-scorbutic). W trakcie kolejnych lat badań zostały odkryte jej silne właściwości antyoksydacyjne oraz wpływ na szereg procesów, za które witamina C jest odpowiedzialne w naszym organizmie (m.in. produkcja kolagenu, gojenie ran, utrzymanie kości i zębów w dobrym stanie).
Setki badań i artykułów naukowych podkreślają także jej dobroczynne działanie na skórę w zakresie walki z fotostarzeniem się skóry (działanie antyoksydacyjne, rozjaśniające skórę i przebarwienia związane z promieniowaniem UV, działanie przeciwzapalne, a nawet ochrony przed działaniem promieniowania UV)
Składnik ten jest znany każdej kobiecie pielęgnującej skórę i znajduje się przynajmniej w jednym produkcie każdej marki kosmetycznej. Dostępna wiedza o szkodliwym działaniu wolnych rodników i antyoksydantach, powoduje, że z coraz większym przekonaniem sięgamy po serum antyoksydacyjne bazujące na witaminie C. Trend ten prowadzi do swoistego wyścigu wśród marek kosmetycznych: 15 %, 20%, a nawet 30 % stężenie witaminy C w kosmetykach może wzbudzić pytanie: który produkt wybrać, aby serum antyoksydacyjne było efektywne.
Skuteczności witaminy C nikt nie kwestionuje. Pod nazwą znanej nam jednak witaminy, kryją się w kosmetykach różne nazwy: m.in. kwas askorbinowy, magnesium ascorbyl phosphate (MAP), sodium ascorby phosphate (SAP), palmitynian askorbylu (ascorbyl palmitate), tetra hexyldecyl askorbylu (ascorbyl tetraisopalmitate).
W podejmowaniu decyzji pomocna będzie wiedza o tym, która z witamin C jest skuteczna, stabilna, jak działa i czy zawarta w danym roztworze z dodatkowymi składnikami, da nam oczekiwane efekty. Ważne jest także czy przenika do partii skóry, w których powinien być, aby zadziałać, a także czy istnieją naukowe artykuły, badania kliniczne (z podwójną ślepą próbą, z kontrolowanym placebo), które pokazuję jak dany składnik działa po nałożeniu na skórę człowieka.
Biochemia witaminy C
Kwas askorbinowy to naturalnie występujący antyoksydant, który większość roślin zwierząt syntetyzuje z glukozy. Człowiek jest jednym z nielicznych żywych stworzeń, które nie syntetyzuje tej substancji samodzielnie i uzupełnia ją w pokarmie. Jej nadmiar jest usuwany, co powoduje, że jej zawartość w skórze nie jest wystarczająca. Z tego względu stosowanie kwasu askorbinowego bezpośrednio na skórę nabrało dużego znaczenia. Z dwóch form kwasu askorbinowego tylko kwas L-askorbinowy jest aktywną biologicznie formą.
Jako składnik rozpuszczalny w wodzie, kwas askorbinowy działa w wodnych partiach komórki. Podczas ekspozycji skóry na słońce, chroni ją przed stresem oksydacyjnym, poprzez systematyczne przekazywanie elektronów wolnym rodnikom i neutralizowanie ich, samemu nie stając się szkodliwym dla skóry.
Problem stabilności kwasu askorbinowego
Jedną z najtrudniejszych kwestii do rozwiązania przez przemysł kosmetyczny w wykorzystaniu kwasu askorbinowego jest jego stabilność. Rozpuszczalny w wodzie, szybko reaguje z powietrzem, promieniowaniem słonecznym (światłem dziennym) i utlenia się tracąc swoje właściwości. Na utratę stabilności i właściwości wpływają również jony metali tzw. ciężkich przede wszystkim miedzi i żelaza. Wg badań stabilność kwasu askorbinowego jest najlepsza w środowisku kwaśnym poniżej 3.5 [5,8]
Przy pH poniżej 3,5 ładunek jonowy molekuły zostaje usunięty i dzięki temu przenika przez warstwę rogową skóry.
Z czasem serum zaczyna zmieniać swoją barwę z prawie przezroczystej na jasnożółtą, do brązowej. To oznacza, że witamina c uległa utlenieniu ze względu na dostęp światła i powietrza nie spełnia już swoich zadań we właściwy sposób.To wskazówka dla nas, że czas wymienić produkt na nowy.
Wg przeprowadzonych badań skuteczność witaminy C związana jest również z jej stężeniem, jednak tylko do 20 %.
Jednym z zastosowanych sposobów na wzmocnienie stabilności kwasu askorbinowego jest połączenie go z witaminą E (tokoferol) lub innymi składnikami jak np. z kwasem ferulowym.
Witamina C dodatkowo regeneruje witaminę E, zwiększając jej możliwości działania antyoksydacyjnego na skórę.
Badania potwierdzają, że działanie kwasu askorbinowego i witaminy E jest efektywniejsze niż każdej z substancji oddzielnie. Ponadto oba składniki działają skuteczniej niż np. izoflawony roślinne.
Również kombinacja z tyrozyną czy cynkiem zwiększa biowitalność wit. C nawet 20 razy.
Ze względu na kwaśne pH preparaty z kwasem askorbinowym mogą jednak podrażniać skórę, wywoływać szczypanie, pieczenie i zaczerwienienie.
Z tych dwóch powodów (skutki uboczne oraz brak stabilności) rozpoczęły się poszukiwania pochodnych kwasu askorbinowego.
Efektywność działania pochodnych witaminy C
Najczęściej wymieniane stabilne i skuteczne pochodne witaminy C to: SAP (sodium ascorbyl phosphate), MAP (magnesium ascorbyl phosphate), ascorbyl palmitate i najnowsza tetrahexyldecyl ascorbate.
Nie ulega wątpliwości, że każda z pochodnych kwasu askorbinowego jest dużo bardziej stabilna i łatwiej skomponować produkt kosmetyczny zawierający pochodną jako składnik.
Jednak badania dotyczące każdej z tych substancji oddzielnie czy w porównaniu z kwasem askorbinowym nie są częste, co powoduje brak jednoznacznej odpowiedzi dotyczącej skuteczności pochodnych kwasu askorbinowego.
Badania przeprowadzone nad skutecznością kwasu askorbinowego i jego dwóch pochodnych MAP i ATIP (Ascorbyl tetra-isopalmitoyl) dowiodły, że w środowisku wodnym kwas askorbinowy ma największą moc antyoksydacyjną. Wniosek z tych badań był bardzo prosty: pochodne nie dają tego samego efektu na skórze co kwas askorbinowy.
Nie oznacza to całkowitego wyeliminowania tych składników z kosmetologii. Ich działanie może nie jest dokładnie takie samo jak kwasu askorbinowego, jednak są bardziej stabilne, a więc mają szersze możliwości zastosowania, np. w kremach czy emulsjach. Jednak ich działanie będzie miało dużo mniejszy zakres.
Najbardziej stabilną formą i do tej pory uznawana za najbardziej skuteczną jest MAP (magnesium ascorbyl phosphate), ze względu na wyższe pH gwarantujące stabilność roztworu, przy jednoczesnym potwierdzonym przenikaniu w głąb skóry.
W produktach pielęgnacyjnych na dzień i na noc (kremy, emulsje) występuje inna pochodna, jaką jest ascorbyl palmitate, czyli połączenie kwasu askorbinowego z olejem palmitynowym. Jest to bardzo popularny składnik, jednak pod wpływem działania promieniowania UV stający się toksyczny dla komórek skóry.
Najskuteczniejszy i najbezpieczniejszy jest kwas askorbinowy
Z dostępnych materiałów wynika jasno, że kwas askorbinowy jest ciągle najbezpieczniejszym i najskuteczniejszym rozwiązaniem dostarczenia witaminy C naszej skórze.
Jego działanie jest potwierdzone i udokumentowane.
Czas jednak przejść od teorii do praktyki. Rynek kosmetyczny oferuje dziesiątki serum z witaminą C (kwasem askorbinowym). Jak wybrać najlepsze?
Analizie zostało poddanych 8 najbardziej produktów wykorzystujących witaminę C w postaci kwasu askorbinowego, w wysokim stężeniu, pełniących funkcję serum antyoksydacyjnego i cieszących się popularnością wśród klientów. Każdy z produktów został przeanalizowany pod kątem następujących kryteriów:
– stabilność kwasu askorbinowego zmierzoną poprzez pH produktu, ale też składniki tzw. pomocnicze stabilizujące witaminę C
– stężenie witaminy C
– działanie dodatkowe
– dostępność
– cena produktu
Wyniki analizy w poniższych tabelach.
Wnioski
Witamina C niewątpliwie jest składnikiem, który działa na naszą skórę. Pytanie jednak w jakiej formie i w jakim produkcie jej działanie jest rzeczywiste, a nie deklaratywne. Mała ilosć badań nie skreśla pochopdnych witaminy C, ale nie przekonuje mnie też, że jest najbardziej efektywne rozwiązanie. Dlatego moja rekomendacja to serum antyoksydacyjne z wysokim stężeniem witaminy C. Taki produkt jest na pewno, świetnym rozwiązaniem dla naszej skóry, niezależnie od jej rodzaju. Ważne jednak, aby wybrać produkt o właściwej skuteczności działania. Tylko wtedy zobaczymy efekty działania witaminy C na naszej skórze. Nie oczekujmy jednak tych efektów natychmiast. Serum antyoksydacyjne to produkt do używania regularnie i długofalowo, aby chroniąc skórę od wewnątrz, zapewniać jej zdrowy i młody wygląd.
Agnieszka Zielińska
Twój Skin Ekspert
Dla zainteresowanych źródła:
- Rhein Linda D., Fluhr Joachim W., Starzenie skory, aktualne strategie terapeutyczne, MedPharm Polska, 2013
- Wikipedia: Vitamin C, History, discovery and sources.
- https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminC-HealthProfessional/
- Juan Du, Joseph J.Cullen, Garry R. Buettner, Ascorbic Ascid: Chemistry, biology and the treatment of cancer
- Pimori Saokar telang, Vitamin C in dermatology, Indian Dermatology Online Journal, April- June 2013
- Beauty Brains: https://thebeautybrains.com/2014/05/which-kind-of-vitamin-c-is-best-for-skin-the-beauty-brains-show-episode-31/
- DeRitter Elmer, Vitamins in Pharmaceuticals Formulations, Journal of Pharmaceutical Sciences, October 1982
- Farris Patricia K., Witaminy jako kosmeceutyki: witamina C w Draelos Diana Zoe, Kosmeceutyki, seria Dermatologia kosmetyczna, Wrocław 2011
- Darr D., Dunston S., Faust H, Pinnell S. Effectiveness of antioxidants (vitamin C and E) with and without sunscreens as topical photoprotectants
- Burke KE, Interaction of vitamins C and E as better cosmeceuticals.
- Lin JY, Tournas JA, Burch JA, Monteiro-Riviere NA, Zielinski J, Topical isoflavones provide effective photoprotection to skin
- Campos PM, Goncalves GM, Gaspar LR, In vitro antioxidant activity and in vivo efficacy of topical formulations containing vitamin C and its derivatives studies by non-invasive methods, Skin Res. Technology, August 2008
- Elmore AR, Final Report of the safety assessment of L-Ascorbic Acid, Calcium Ascorbate, Magnesium Ascorbate, Magnesium Ascorbyl Phosphate, Sodium Ascorbate
- Meves A1, Stock SN, Beyerle A, Pittelkow MR, Peus D , Vitamin C derivative ascorbyl palmitate promotes ultraviolet-B-induced lipid peroxidation and cytotoxicity in keratinocytes.
oraz
https://medlineplus.gov/ency/article/002404.htm
https://umm.edu/health/medical/altmed/supplement/vitamin-c-ascorbic-acid
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3875932/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3167265/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2615459/
https://chemistscorner.com/are-vitamins-effective-in-cosmetics/
https://health.howstuffworks.com/skin-care/information/nutrition/vitamin-c-benefit-skin.htm
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12823436
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10522500
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18839043
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16029672
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22406231
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18505499/